Η τελευταία έκθεση που προετοίμασε με κάθε λεπτομέρεια η εκλιπούσα διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, αλλά δεν πρόλαβε να εγκαινιάσει, αποτελεί η μεγάλη αναδρομική έκθεση «Κωνσταντίνος Παρθένης (1878-1967), Η ιδανική Ελλάδα της ζωγραφικής του», που ανοίγει για το κοινό στις 6 Ιουλίου και θα διαρκέσει μέχρι τις 28 Νοεμβρίου 2022.
Αφιερωμένη στη μνήμη της Μαρίνας Λαμπράκη Πλάκα, είναι η πρώτη ολοκληρωμένη αναδρομική έκθεση, που αφιερώνεται στο έργο ενός από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες της νεοελληνικής τέχνης και αποσκοπεί στο να τιμήσει και να φωτίσει την σύνθετη, υψηλόφρονα και βαθιά ελληνική δημιουργία του. Ο συμβολισμός της πρώτης αυτής αναδρομικής έκθεσης, που αφιερώνεται σε Έλληνα καλλιτέχνη στη νέα Εθνική Πινακοθήκη, δεν είναι τυχαίος, καθώς διαδέχεται την πρώτη μνημειώδη περιοδική έκθεση με θέμα την «Τέχνη του πορτρέτου στις συλλογές του Λούβρου».
Μία έκθεση που έρχεται να αναδείξει τη σύνθετη και βαθιά ελληνική δημιουργία του, τον διαρκή δημιουργικό διάλογο, πάντα με προσωπικό ύφος, με τα εικαστικά ρεύματα του μοντερνισμού, ενώ οι εικονογραφικές αναφορές στην αρχαιότητα και στην βυζαντινή τέχνη διαμορφώνουν ένα προσωπικό ζωγραφικό ιδίωμα, που εξελίσσεται σταθερά μέχρι το τέλος της ζωής του μέσα από μια πληθώρα έργων.
H Εθνική Πινακοθήκη έχει στην κατοχή της το μεγαλύτερο μέρος έργων, σχεδίων και τεκμηρίων του Κωνσταντίνου Παρθένη. Προέρχονται κυρίως από όσα κληρονόμησε από τα δύο παιδιά του ζωγράφου, τον Νίκο και τη Σοφία. Για την έκθεση επιλέχθηκαν 150 έργα από τις συλλογές της Πινακοθήκης και σημαντικά δάνεια από ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές, καθώς και 70 περίπου σχέδια.
Μεταξύ αυτών που παρουσιάζονται είναι τα εμβληματικά του έργα όπως «Ο Χριστός – Ανθρωπότης» «Τα αγαθά της συγκοινωνίας», η «Αποθέωση του Αθανασίου Διάκου», «Ο θερισμός», οι «Λουόμενες», , η «Πιετά», το «Μεγάλο γυμνό, Εύα», «Το Γαλλικό αεροδρόμιο της Κέρκυρας».
Το τετράδιο του Παρθένη
Ο επισκέπτης ακολουθεί το σύμπαν του Κωνσταντίνου Παρθένη στην «ιδανική Ελλάδα» της ζωγραφικής του. Ένα από τα διαμάντια της έκθεσης αποτελεί «Τετράδιον» του, στο οποίο κατέγραφε τις ενδόμυχες σκέψεις του στα γαλλικά, με καλλιγραφικά γράμματα.
Επίσης θα δούμε ημιτελή σχέδια της ζωφόρου με τις φιγούρες του αρχαίου και του νέου κόσμου που προορίζονταν για την Βουλή των Ελλήνων, αλλά και οι περίφημοι πίνακες που προορίζονταν και δεν παραδόθηκαν ποτέ για τον διάκοσμο του Δήμου Αθηναίων, που είχε ως αποτέλεσμα μία μακροχρόνια δικαστική διαμάχη. Την έκθεση πλαισιώνουν οικογενειακές φωτογραφίες, κατάλογοι από εκθέσεις, το βαλιτσάκι με τα πινέλα του και το καβαλέτο του.
Ο Κωνσταντίνος Παρθένης διέτρεξε με τη ζωή του και το έργο του τα τέλη του 19ου αιώνα και ολοκλήρωσε τη διαδρομή του στα τέλη της δεκαετίας του 1960 στο σπίτι του, στους πρόποδες της Ακρόπολης. Αλεξάνδρεια, Βιέννη, Παρίσι, Κέρκυρα, Αθήνα, είναι οι κυριότεροι σταθμοί του έργου του, που δεν είναι ακόμη καταγεγραμμένο στο εύρος του, ούτε απολύτως οριοθετημένο στην ιστορία της τέχνης.
«Στο έργο του Παρθένη βλέπουμε όλη την ιστορία της τέχνης» σημείωσε χαρακτηριστικά η διευθύντρια Συλλογών Έφη Αγαθονίκου, κατά τη διάρκεια της ξενάγησης στην έκθεση.
Ο ζωγράφος ήταν από τους πρώτους καλλιτέχνες που επέβαλε τις ρηξικέλευθες για την εποχή του απόψεις για τον μοντερνισμό και έκανε πράξη την πεποίθησή του ότι ο καλλιτέχνης οφείλει να έχει την αναγνώριση και την υποστήριξη του κράτους.
πριν από το 1933
Με τον διορισμό του στην Σχολή Καλών Τεχνών άλλαξε τον τρόπο διδασκαλίας της τέχνης και δίδαξε μία νέα ηθική για την καλλιτεχνική εκπαίδευση. Οι στενές φιλίες του με διανοούμενους και πολιτικούς, καθώς και οι απόψεις του για τις πολιτικές αναταράξεις της ελληνικής ιστορίας στον μεσοπόλεμο αντανακλώνται στην πορεία αλλά και στο έργο του.
Οι εντάσεις που προκαλούσε η παρουσία του στους συναδέλφους του και η θαρραλέα απόσυρσή του στο σπίτι-εργαστήριό του τα τελευταία τριάντα χρόνια της ζωής του συνέβαλαν στη δημιουργία ενός μυστηρίου γύρω από την δυσνόητη συχνά ζωγραφική του.
Η έκθεση ετοιμαζόταν επί τέσσερα χρόνια, σε επιμέλεια της Ζίνας Καλούδη. Την αρχιτεκτονική μελέτη και τη σκηνογραφική παρουσίαση της έκθεσης ανέλαβε η ομάδα αρχιτεκτόνων Γιώργου Παρμενίδη, Χριστίνας Λονγκεπέ, Ιφιγένειας Μάρη.
