Η Καταλονία έχει τη δική της πολιτισμική ταυτότητα και ένα ισχυρό αυτονομιστικό κίνημα, παρά τις καταστολές από τη Μαδρίτη. Μια μεγάλη έρευνα που διεξήχθη 40 χρόνια νωρίτερα, το 1977, είχε αποκαλύψει ότι μόνο το 5% των καταλανών ήταν υπέρ της ανεξαρτησίας. Μέχρι το 2005 το ποσοστό είχε ανέλθει σε 12%. Στο δημοψήφισμα της 1ης Οκτωβρίου 2017 – που κηρύχθηκε παράνομο από την κυβέρνηση της Μαδρίτης – το 92% του «εκλογικού σώματος» ψήφισε υπέρ ενός ανεξάρτητου καταλανικού κράτους. Πώς φτάσαμε όμως ως εδώ;
Από την Παλαιοληθική εποχή μέχρι τον 18ο αιώνα
Η ιστορία της Καταλονίας ως ευρύτερη γεωγραφική περιοχή, ξεκινάει κατά τη μέση Παλαιοληθική Περίοδο γύρω στο 10 π.Χ. αιώνα, όπου καταγράφηκαν οι πρώτες πληροφορίες κατοικίας. Η περιοχή βρίσκεται στο βορειοδυτικό κομμάτι της Ισπανίας και χωρίζεται σε τέσσερις επαρχίες, με πρωτεύουσα της τη Βαρκελώνη. Όπως και στο υπόλοιπο κομμάτι της μεσογειακής ακτογραμμής της Ιβηρικής Χερσονήσου οι πρώτοι άποικοι ήταν Αρχαίοι Έλληνες τον 8ο αιώνα π.Χ., όπου ίδρυαν μεγάλες πόλεις εκ των οποίων η σημαντικότερη ήταν το Εμπόριο (Empúries στα καταλανικά).
Η ιστορία της Καταλονίας φτάνει στο απόγειο της, όταν η κομητεία της Βαρκελώνης συμπράττει με το Βασίλειο της Αραγωνίας, προσχωρώντας στο Στέμμα της Αραγωνίας στις αρχές του 12ου αιώνα. Οι καταλανοί υπήρξαν η κύρια πολιτική και οικονομική δύναμη. Από το 1469 και έπειτα, όταν ο Φερδινάνδος Β´ της Αραγωνίας και η βασίλισσα Ισαβέλλα Α´ της Καστίλλης παντρεύτηκαν και πήραν τον τίτλο των Καθολικών Μοναρχών, το γεγονός αυτό θεωρήθηκε από τους ιστοριογράφους ως την αυγή μιας ενοποιημένης Ισπανίας.
Το 1640 η Καταλονία εξεγέρθηκε ενάντια στο συγκεντρωτισμό της μοναρχίας στην Καστίλλη. Η Καταλανική εξέγερση νικήθηκε και οδήγησε στην προσωρινή ενσωμάτωση της Καταλονίας στο Γαλλικό Βασίλειο, που άκμαζε σε αντίθεση με το Ισπανικό, μέχρι την υπογραφή της συνθήκης των Πυρηναίων το 1648 που καρατόμησε την περιοχή και παρέδωσε οριστικά στη Γαλλία την Βόρεια Καταλονία.
Για τα επόμενα 200 χρόνια, η Ισπανία ακολούθησε πιστά το γαλλικό μοντέλο συγκέντρωσης κάτω από μια απολυταρχική μοναρχία με την επιβολή ενός κεντρικού κράτους.
Η σημαντικότερη σύγκρουση που αφορούσε τη διακυβερνητική μοναρχία ήταν ο πόλεμος της ισπανικής διαδοχής, όπου ξεκίνησε για το ποιος δικαιούταν το θρόνο, μετά το θάνατο του άτεκνου Κάρολος Β ‘της Ισπανίας. Ο Κάρολος Β´ είχε επιλέξει τον Φίλιππο Ε´ της Ισπανίας από το γαλλικό οίκο των Βουρβόνων. Η Καταλωνία, όπως και άλλα εδάφη που σχημάτιζαν το στέμμα της Αραγωνίας, πήραν το μέρος υπέρ του Αυστριακού Αψβούργου Κάρολου ΣΤ´
Η νίκη της γαλλικής δυναστείας των Βουρβόνων αποτέλεσε μια σοβαρή ήττα για την Καταλονία, άλλα και για άλλα εδάφη της Αραγωνίας. Η πτώση της Βαρκελώνης στις 11 Σεπτεμβρίου 1714 τερμάτισε στρατιωτικά τις απαιτήσεις του Αψβούργου για το ισπανικό στέμμα, που κατέστη νομικό γεγονός στη Συνθήκη της Ουτρέχτης. Μέχρι σήμερα οι καταλανοί γιορτάζουν την 11 Σεπτεμβρίου ως επίσημη ημέρα ανεξαρτησίας τους, που στην ουσία ήταν η ανεξαρτησία τους από τους Ισπανούς και η κατάκτησή τους από τους Γάλλους.
Η σύγχρονη ιστορία
Η ιστορία συνεχίζεται για πολλά χρόνια φτάνοντας στα μέσα του 19ου αιώνα, όπου η λογοτεχνική αναγέννηση της καταλανικής γλώσσσας, συντέλεσε στη δημιουργία ενός αρχικά ρομαντικού εθνικισμού, που ξεκίνησε να θέτει υπό αμφισβήτηση την ύπαρξη ενός ενιαίου ισπανικού κράτους. Βασική διαφοροποίηση, η γλώσσα. Η ιδιαιτερότητα της Καταλονίας συγκριτικά με τις υπόλοιπες περιοχές της Ισπανίας ξεκίνησε να διαδίδεται όλο και περισσότερο στις παρέες των διανοούμενων δίνωντας χώρο για την έξαψη εθνικισμού. Ο πολιτικός καταλανισμός άνθισε μετά την ισπανική ήττα στον Ισπανοαμερικάνικο πόλεμο (1898) με τα μέλη της καταλανικής διασποράς στην Κούβα να υοθετούν τον καταλανικό εθνικισμό. Προϊόν συσχετισμού με τους κουβανούς υπήρξε η estelada, η συνδεδεμένη με την ιδέα μια ανεξάρτητης Καταλονίας, έναστρη σημαία.
Θα μπορούσε κανείς να πει πως για τους ντόπιους είναι θέμα αγνότητας και ταυτότητας. Ο εθνικισμός δύναμωνε δημιουργώντας την ισχυρή Ένωσης των Τεσσάρων Επαρχιών (1914) της Καταλονίας και έφτασε σε νέα κορυφή κατα τη κατα τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου (1936-1939), μεταξύ Ισπανών Εθνικιστών και των Δημοκρατιών (και αριστερών). Οι επαναστάτες-αναρχικοί αν και δεν υποστήριζαν τη δημοκρατία, ήταν φανατικά αντίθετοι με τις δυνάμεις του πραξικοπήματος. Κύρια βάση τους ήταν η Αστούρια, η χώρα των Βάσκων και η Καταλονία.
Μετά την νίκη των εθνικιστών και την επικράτηση της δικτατορίας του Φράγκο, ο οποίος επιθυμούσε ένα εννιαίο ομογενές κράτος, η περιοχή της Καταλονίας δέχτηκε πολύ έντονη καταπίεση. Κατά το διάστημα αυτό, τα καταλανικά σαν γλώσσα περιορίζονται αρκετά, αν και όχι πλήρως, απαγορεύεται η κυκλοφορία καταλανικών κιβλίων και η εκμάθηση τους στη σχολική εκπαίδευση.
Αν και φαινόταν βέβαιο ότι το αυτονομιστικό κίνημα θα συνθλιβόταν, ωστόσο, αυτό δεν συνέβη. Ο καταλανισμός επανεμφανίστηκε στο τέλος της δικτατορίας του Φράνκο το 1975, ακόμα πιο ριζωμένος από ό, τι πριν από τον εμφύλιο πόλεμο.
Το 1978 επαναφέρεται ξανά ως θεσμός η Κυβέρνηση της Καταλονίας. Μετά το διάστημα προσαρμογής στην Δημοκρατία και την ειρηνική ομαλοποίηση, οι περιοχές της Ισπανίας ξεκίνησαν να πληρώνουν φόρους στην πρωτεύουσα Μαδρίτη, και εκείνη με τη σειρά της να διανέμει τα χρήματα αυτά όπως θεωρεί απαραίτητο για την ικανοποίηση των αναγκών της Ισπανίας σαν συνόλου. Ο Καταλανικός εθνικισμός ανθίζει ξανα στην εν λόγω περιοχή και το αίσθημα της διαφοροποίησης και ανωτερότητας βρίσκει ξανά πατήματα. Η Βαρκελώνη τότε αποτελούσε το Οικονομικό, Τεχνολογικό και Πολιτισμικό κέντρο της Ισπανίας με τη πρωτεύουσα να ακολουθεί με την πολιτική της δύναμη. Τα ποσά που πλήρωναν οι καταλανοί τα θεωρούσαν υπέρογκα σε σχέση με τις απολαβές που έπαιρναν. Συγκεκριμένα το ΑΕΠ της Καταλονίας το 2014 ήταν 200δις ευρώ, το υψηλότερο της Ισπανίας
Κάπου στις αρχές του 2000 ξεκίνησαν οι πρώτες διαμαρτιρίες σχετικά με τη διαχέιρηση των χρημάτων απο τη Μαδρίτη. Το αποκορύφωμα έφτασε στην οικονομική κρίση του 2008. Οι μεγαλύτερες ευθύνες φορτόθηκαν στη Μαδρίτη και ιδιαίτερα απο την περιοχή της Καταλονίας, η οποία θεώρησε, πως αίτιο ηταν η κακή οικονομική διαχείρηση που έκανε η πρωτεύουσα.
Η ιδιαιτερότητα της Καταλονίας έσπασε τη σιωπή της με το ανεπίσημο δημοψήφισμα που πραγματοποιήθηκε στις 9 Νοεμβρίου του 2014. Οι καταλανοί πολίτες κλίθηκαν να απαντήσουν στο ερώτημα εάν επιθυμούν την ανεξαρτοποίηση και τον ορισμό κράτους της Καταλονίας. Τα ΜΜΕ υπολογίζουν συμμετοχή γύρω στο 38% με το 80% να απαντάει καταφατικά. Το δημοψίφισμα αυτό θεωρήθηκε άκυρο ένα χρόνο αργότερα από το Συνταγματικό Δικαστήριο της Ισπανίας κλείνοντας έτσι τις πόρτες για την έναρξη της διαδικασίας ανεξαρτησίας της Καταλονίας.
Δύο χρόνια αργότερα, η Κυβέρνηση της Καταλονίας αποφάσισε να κάνει και δεύτερο δημοψήφισμα, αυτή τη φορά χώρις τη συγκατάθεση της Κυβέρνησης της Ισπανίας, η οποία απέριψε το αίτημα. Οι διαδικάσίες ξεκινήσαν κανονικά με το ερώτημα αυτή τη φορά να είναι για την ανεξαρτοποίηση της καταλονίας σαν κράτος ύπο τη μορφή της αβασίλευτης δημοκρατίας.
Το ισπανικό δικαστήριο αποφάσισε πως το δημοψήφισμα ήταν ανισυνταγματικό, αποτέλεσμα αυτού είναι δυνάμεις καταστολής της Ισπανίας, να προσπαθούν να αποτρέψουν με τη βία τη διεκπαιρέωση του. Παρά την αστυνομική βία και τους πολλούς τραυματίες περίπου 40%, ψήφισαν με το ποσοστό της τάξης του 90% να απαντάει καταφατικά στο παραπάνω ερώτημα. Αποτέλεσμα ήταν 6 μέλη της Κυβέρνησης της Καταλονίας να δραπετεύσουν και 9 να προφυλακίστουν, κατηγορούμενοι για ανταρσία και κατάχρηση δημοσίου χρήματος.
Η σταγόνα που ξεχύλισε το ποτήρι για τους Καταλανούς, ήρθε στις 14 Οκτωβρίου του 2019, όπου το Ισπανικό δικαστήριο καταδίκασε του 9 προφυλακιστέους σε ποινές από 9 έως και 13 χρόνια. Το αποτέλεσμα αυτού ήταν δεκάδες χιλιάδες Καταλονοι να βγουν στους δρόμους διαμαρτυρόμενοι για την άδικη ποινή. Οι τελευταίες δύο εβδομάδες του Οκτωβρίου του 2019 ήταν γεμάτες εντάσεις, πορείες και επεισόδια με χιλιάδες τραυματίες, χιλιάδες συλληψεις και εκατομύρια αγανακτισμένους.
Εν κατακλείδι, αυτό που παρατηρείται είναι ο συνεχής αγώνας μιας περιοχής να θεωρηθεί σαν κράτος και να ανεξαρτοποιηθεί. Εαν αυτό είναι πιθανό και εφικτό είναι ένα σύνθετο ερώτημα. Ίσως το πιο σημαντικό ερώτημα να είναι το γιατί παρά το πώς και το αν. Η Καταλονία μια περιοχή με δική της γλώσσα, εθνικό ύμνο και δικιά της σημαία μάχεται για την ανεξαρτητοποίηση της. Τα επεισόδια στους δρόμους της Βαρκελώνης τον Οκτώβριο του 2019 θυμίζαν την φουντωμένη Αθήνα. Όρεξη για ξεσηκωμό και ακατολόγιστη βία. Ένα άξιοσημείωτο γεγονός ήταν ο από κοινού αγώνας καταλανών εθνικιστών και καταλανών αναρχικών. Από τον Ισπανικό Εμφύλιο όπου η καταλωνία ήταν το άνδρο των αριστερών ισπανών και καταλανών εθνικιστών μέχρι σήμερα που δίπλα – δίπλα και εν παραλλήλει μάχονται για έναν κοινό σκοπό.
Με ιστορικά στοιχεία από historytoday.com & el.wikipedia.org
