Φόρος μνήμης στον Ντίκο Βυζάντιο στο Ίδρυμα Γουλανδρή στην Άνδρο

Το αναδρομικό αφιέρωμα στον Ντίκο (Κωνσταντίνο) Βυζάντιο από το Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή στην Άνδρο αποτελεί ένα οφειλόμενο φόρο μνήμης στον διακεκριμένο ζωγράφο της διασποράς, ο οποίος επί μισό και πλέον αιώνα διέπρεψε στο εικαστικό καλλιτεχνικό προσκήνιο του Παρισιού.

Γιος του ζωγράφου Περικλή Βυζάντιου ανατράφηκε σ’ ένα οικογενειακό περιβάλλον το οποίο επηρέασε ποικιλοτρόπως (τις μετέπειτα επιλογές του) τους πνευματικούς και καλλιτεχνικούς του προσανατολισμούς. Σε ηλικία 16 ετών έγινε δεκτός στην ΑΣΚΤ.

Τον Δεκέμβριο του 1945, αναγκάστηκε στον εκπατρισμό προκειμένου να αποφύγει την δύνη του αδελφοκτόνου εμφυλιακού διχασμού. Ήταν ο νεότερος μεταξύ των διακοσίων Ελλήνων επιβατών του θρυλικού μεταγωγικού Ματαρόα που οι δυο φιλέλληνες του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών Octave Merlier και Roger Milliex με υποτροφία της γαλλικής κυβέρνησης του άνοιξαν τον δρόμο προς την ελευθερία της σκέψης.

Στο Παρίσι, που έμελλε να γίνει η άλλη του πατρίδα, από την πρώτη στιγμή γνώρισε την θαλπωρή και την καθοδήγηση στο φιλόξενο περιβάλλον του Δημήτρη Γαλάνη. Σύντομα συνδέθηκε με φιλία με τον Alberto Giacometti και προϊόντως του χρόνου με καλλιτέχνες όπως τον P. Soulage, S. Poliakoff, Vieira da Silva και άλλους.

Ποιος όμως είναι ο Βυζάντιος – με το γοητευτικό όνομα, που πολλοί στη Γαλλία το εκλάμβαναν ως ψευδώνυμο –, ο οποίος συνέβη να είναι και ο νεότερος αυτής της μεγάλης συντροφιάς που επέλεξαν να γίνουν άποικοι μιας ονειρικής Ελλάδας; «Ο Ευγένιος Ιονέσκο τον θεωρούσε «έναν από τους πιο πρωτότυπους, τους πιο λεπτούς και τους πιο γοητευτικούς ζωγράφους» που είχε γνωρίσει. Ποιες οι εκφραστικές του δυνατότητες; Τι είναι αυτό που τον ενέταξε ανάμεσα σε διακεκριμένα ονόματα του πνεύματος και της τέχνης;
Κυρίαρχο προτέρημά του ήταν η ικανότητα να επιχειρεί υπερβάσεις και να αφουγκράζεται το πνεύμα των καιρών, αλλά και η σφοδρή αντισταθμιστική επιθυμία του να παραμένει στέρεα αγκιστρωμένος στο αποθεματικό της καταγωγής του και να ενώνει την πνοή, τη φλόγα, τη μνήμη της πατρίδας του με τον τόπο υποδοχής, τη Γαλλία· και ως Έλληνας να είναι παρών ώστε να συντελέσει, στο μέτρο των δικών του αρχών και δυνατοτήτων, στην ίδρυση του μεταπολεμικού κόσμου μέσα σ’ όλο τον αναβρασμό και την πολυπλοκότητα που τον χαρακτήριζε, όπως έλεγε και ο συνοδοιπόρος του Κορνήλιος Καστοριάδης.» αναφέρει ο Διευθυντής του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή, Κυριάκος Κουτσομάλλης, ο οποίος και επιμελείται το αφιέρωμα στον Βυζάντιο

Κατά την καλλιτεχνική του διαδρομή τρεις υπήρξαν οι σημαντικοί κύκλοι του έργου του:
1) Η αφαιρετική περίοδος η οποία διήρκησε μέχρι το 1972 και ολοκληρώθηκε με μια αναδρομική έκθεση στο Μουσείο Galliera. (1945 – 1972)
2) Η περίοδος των μαυρόασπρων σχεδίων σε χαρτί τα οποία εγκωμίασε με ένα εμβρυθές και διορατικό κείμενο ο φιλόσοφος Michel Foucault. (1972 – 1981)
3) Η περίοδος των ανθρωποκεντρικών συνθέσεων που άρχισε από το 1981 και διήρκεσε μέχρι το τέλος της ζωής του και παρουσιάστηκαν σε μια πλειάδα εκθέσεων διεθνώς. (1981 – 2007)

«Ζωγραφίζω σημαίνει «αγαπώ εκ νέου», έλεγε ο Henry Miller. Η ρήση αυτή συνοψίζει εύστοχα το ζωγραφικό διάβημα του Ντίκου Βυζάντιου, ο οποίος με ανανεωμένη ματιά, μέσα από ποικιλότροπες οπτικές γωνίες είδε και κατέγραψε θεάματα του κόσμου, όσο ασήμαντα κι αν είναι.» αναφέρει χαρακτηριστικά ο Κυριάκος Κουτσομάλλης

Έργα του περιλαμβάνονται στις συλλογές μεγάλων μουσείων της Ευρώπης. Η Γαλλική κυβέρνηση θέλοντας να εξάρει την συμβολή του στην τέχνη και θεωρώντας τον ως ένα σημαντικό εκπρόσωπο της École de Paris τον τίμησε απονέμοντάς του υψηλές διακρίσεις όπως του Ιππότη της Λεγεώνας της Τιμής (Chevalier de la Légion d’Honneur) και αργότερα του Ιππότη Τεχνών και Γραμμάτων (Officier des Arts et des Lettres).

30 Ιουνίου – 22 Σεπτεμβρίου 2019
Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης
Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή
Χώρα, Άνδρος, τηλ. 22820 22444

*Κεντρική φωτογραφία άρθρου: Πίσω από το τζάμι, 1976
Pierre noir σε χαρτί, 75 Χ 105 εκ.|Συλλογή Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή
© Γιάννης Βαχαρίδης