Με τον παιγνιώδη τίτλο «Mr. Stigl» συμμετέχει η Ελλάδα στην 58η Μπιενάλε Βενετίας – La Biennale di Venezia με τους καλλιτέχνες Ζάϕο Ξαγοράρη, Εύα Στεϕανή και Πάνο Χαραλάμπου εκπροσωπούν τη χώρα μας, με νέα έργα και in situ εγκαταστάσεις, με την επιμέλεια της Κατερίνας Τσέλου.
Επενδύοντας τον εσωτερικό και εξωτερικό χώρο του ελληνικού περιπτέρου στη Βενετία με εγκαταστάσεις, εικόνες και ήχους, οι τρεις καλλιτέχνες αναδεικνύουν διαφορετικές πλευρές του πολιτικού, ιδιωτικού και κοινωνικού μας βίου. Στο περιβάλλον που δημιουργούν η μετατόπιση από τις μεγάλες αφηγήσεις προς τις προσωπικές ιστορίες είναι διαρκής. Άγνωστες (ή λιγότερο γνωστές) λεπτομέρειες αναδύονται για να ανατρέψουν με παιγνιώδη τρόπο τις επίσημες εκδοχές της Ιστορίας.
Ο Mr. Stigl, που δανείζει το όνομά του στον τίτλο της έκθεσης στο ελληνικό περίπτερο, είναι αποτέλεσμα μιας παρανόησης, ένα ιστορικό παράδοξο, ένας φανταστικός ήρωας μιας άγνωστης, περιφερειακής ιστορίας, ο οποίος με ποιητικό τρόπο μάς μεταφέρει στις παρυφές της επίσημης Ιστορίας, αλλά και της ίδιας της πραγματικότητας. Θα μπορούσε να είναι ο ειρωνικός αφηγητής που μας εισάγει σε έναν τόπο με αμφιβολίες, παραφρασμένους ήχους και σουρεαλιστικά παιχνίδια πάνω στην έννοια της ταυτότητας και της ίδιας της Ιστορίας.
Τι παραφράζει η Ιστορία και τι αποκρύπτει;
Ο Ζάϕος Ξαγοράρης αλλοιώνει την αρχιτεκτονική του ελληνικού περιπτέρου τοποθετώντας στην είσοδο την ανακατασκευή της πύλης του στρατοπέδου της Μακρονήσου. Η εγκατάσταση Παραχώρηση μας μεταφέρει στο 1948, συνδέοντας την ιστορία της Ελλάδας –πιο συγκεκριμένα τα ταραγμένα χρόνια του Εμφυλίου και τους τόπους εξορίας– με το κίνημα του μοντερνισμού και την Peggy Guggenheim. Εκείνη τη χρονιά το ελληνικό περίπτερο παραχωρήθηκε στην Αμερικανίδα συλλέκτρια ώστε να δείξει για πρώτη φορά στην Ευρώπη τη συλλογή των έργων της, αλλάζοντας ουσιαστικά την ιστορία της Μπιενάλε. Την ίδια στιγμή που η έκθεση εγκαινιαζόταν στη Βενετία, στο στρατόπεδο συγκέντρωσης της Μακρονήσου εκτοπισμένοι στρατιώτες και πολίτες 2 υποχρεώνονταν να κατασκευάσουν αντίγραφα αρχαιοελληνικών ναών, στο πλαίσιο μιας συνολικής πολιτικής και πολιτισμικής «αναμόρφωσης».
Στο εσωτερικό του περιπτέρου η τρισδιάστατη απεικόνιση ενός υβριδικού διπλού κτιρίου συνδέει αρχιτεκτονικά το ελληνικό περίπτερο με τα έργα που αναγκάστηκαν να κατασκευάσουν οι εξόριστοι αγωνιστές – σαν να είναι το αποτέλεσμα που προέκυψε από τη σύγκρουση δύο αντιφατικών πλευρών της ίδιας εποχής∙ μιας περιόδου που καθόρισε τη μνήμη του τόπου και τις ιστορίες των ανθρώπων που έζησαν τόσο μακριά ο ένας από τον άλλον.
Η Εύα Στεϕανή προσεγγίζει διαφορετικά την έννοια της δημόσιας ιστορίας, παραθέτοντας πολλές μικρές αφηγήσεις που παραδοσιακά βρίσκονται στις παρυφές της, ακριβώς επειδή θεωρούνται ασήμαντες. Το νέο της έργο Μόνο άνδρες εισβάλλει στην καθημερινότητα μιας σειράς μεσήλικων ανδρών. Σαν μικρά διηγήματα, «οι ιστορίες αυτές του ελαχίστου» κινούνται μεταξύ του ρεαλισμού και του παράδοξου και σκιαγραφούν έναν κόσμο ανδρών διαφορετικό, αντιηρωικό, μακριά από τη στερεοτυπική αρρενωπή απεικόνιση. Δεν έχει σημασία από πού προέρχονται: αν πρόκειται για έναν ποιητή, τον ιδιοκτήτη μιας ταβέρνας στο Μεταξουργείο, έναν συνταξιούχο ράφτη, ή έναν οικοδόμο κι έναν μετανάστη που συναντιούνται στο καφενείο. Το Παράθυρο καταγράφει μια διαφορετική ιστορία, αυτή του νεκρού χρόνου που δεν περνά. Μέσα από την παρουσία μιας γυναίκας καθισμένης σε ένα δωμάτιο, το έργο υπενθυμίζει τη σημασία της σιωπής και της μη δράσης ως μη καταγεγραμμένης ιστορίας. Στο Στόμα αντιπαραβάλλονται εικόνες αρχειακού υλικού από παρελάσεις και επίσημους εθνικούς εορτασμούς, με θραύσματα κειμένου γραμμένου από την ίδια. Εδώ η Στεφανή συσχετίζει με ανατρεπτικό τρόπο τον ιδιωτικό με τον δημόσιο λόγο. Όλοι μαζί και ο καθένας χωριστά οι ήρωες της Εύας Στεϕανή, σαν μυθοπλαστικές σελίδες ημερολογίου συμπυκνώνουν, χωρίς να το επιδιώκουν, την ανθρώπινη συνθήκη στην ουσία της, γράφοντας μια ανεπίσημη Ιστορία.
Οι ϕωνές των ηρώων του Πάνου Χαραλάμπους ϕτάνουν σε εμάς μέσα από μια παράδοξη συλλογή δίσκων βινυλίου, την οποία χτίζει με συνέπεια από τη δεκαετία του ’80. Συνδέοντας τις εγκαταστάσεις με ηχητικές επιτελέσεις, ο Χαραλάμπους επαναφέρει ξεχασμένες ή άγνωστες φωνές, συχνά αλλοιώνοντας και ανασυνθέτοντάς τες μέσα από το ιδιοσυγκρασιακό παίξιμο των βινυλίων του, χρησιμοποιώντας νύχια αετού, αγκάθια ρόδου, αιχμές φύλλων του φυτού αθάνατος. Το νέο του έργο Ένας αητός καθότανε, μια μεγάλη γυάλινη εγκατάσταση που αποτελείται από 20.000 ποτήρια, καλύπτει το πάτωμα του ελληνικού περιπτέρου. Πάνω της στήνεται ένας εκστατικός «υπερηχητικός» χορός, μια περιδίνηση «βαθιάς ακρόασης». Ο επισκέπτης καλείται να περπατήσει στη διάφανη σκηνή και να αφήσει –σαν απόνερα– τη δική του ηχώ, το δικό του ίχνος στο παρόν. Δύο παλιές ηχογραφήσεις από τη συλλογή του καλλιτέχνη συνοδεύουν τον ήχο που βγάζουν τα ποτήρια, μετατρέποντας τον ακροατή-θεατή σε «θιασώτη».
Η πολυαισθητηριακή εγκατάσταση του Χαραλάμπους αποτελεί μια ελεγεία στο περιφρονημένο σώμα, έναν ύμνο στο έντονο διονυσιακό στοιχείο του λαϊκού χορού, που κινείται στις παρυφές της Ιστορίας.
Η ευθύνη για την υλοποίηση της εθνικής εκπροσώπησης, με την ιδιότητα του Επιτρόπου, έχει ανατεθεί από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού στον νεοσύστατο Μητροπολιτικό Οργανισμό Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης (MOMus). Τον ρόλο της εθνικής επιτρόπου τον έχει αναλάβει η Συραγώ Τσιάρα, αναπληρώτρια διευθύντρια του MOMus-Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και του MOMus-Πειραματικού Κέντρου Τεχνών. H έκθεση χρηματοδοτείται από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού.
Διάρκεια: έως 24 Νοεμβρίου 2019
